Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030, theo Quyết định số 1568/QĐ-BCT do Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành, là một định hướng chiến lược quan trọng nhằm đưa thương mại điện tử (TMĐT) trở thành một động lực phát triển bền vững trong kỷ nguyên số. Kế hoạch được xây dựng trên nền tảng tích hợp và đồng bộ với các chương trình, chiến lược cấp quốc gia như Chương trình chuyển đổi số, Chiến lược phát triển kinh tế số, xã hội số và các đề án ngành Công Thương. Điều này thể hiện tư duy phát triển TMĐT không chỉ là một phần riêng lẻ mà là trụ cột xuyên suốt toàn bộ nền kinh tế số của đất nước. Mục tiêu lớn nhất được đặt ra là tối ưu hóa chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu dùng bằng các giải pháp công nghệ số tiên tiến, đồng thời đảm bảo hài hòa giữa ba yếu tố: tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường.

Ví dụ cụ thể cho thấy sự chuyển biến tích cực là mô hình các hợp tác xã nông nghiệp tại tỉnh Đắk Lắk, nơi người nông dân đã biết sử dụng các sàn thương mại điện tử như Postmart, Sendo hay Voso để trực tiếp quảng bá và bán sản phẩm cà phê đặc sản của mình đến tay người tiêu dùng khắp cả nước và thậm chí là quốc tế. Điều này không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm, loại bỏ các khâu trung gian, mà còn khuyến khích người dân ứng dụng công nghệ để gia tăng thu nhập.

Một điểm nổi bật khác của kế hoạch là tổ chức không gian phát triển TMĐT theo hướng đồng bộ, hiệu quả trên phạm vi toàn quốc. Không chỉ chú trọng phát triển ở hai trung tâm kinh tế lớn là Hà Nội và TP.HCM, kế hoạch còn đặt mục tiêu nâng tỷ trọng giao dịch TMĐT B2C tại các địa phương còn lại lên đến 50%. Điều này có ý nghĩa rất lớn trong việc thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng miền, góp phần thực hiện công bằng xã hội. Ví dụ, tại tỉnh Lào Cai, nhiều doanh nghiệp nhỏ đã tiếp cận được thị trường toàn quốc nhờ việc bán hàng trực tuyến, điều mà trước đây khó có thể thực hiện qua kênh truyền thống.

Về phía người dân, kế hoạch đặt mục tiêu đến năm 2030 sẽ có 70% dân số trưởng thành tham gia mua sắm trực tuyến, tức là cứ 10 người thì có 7 người đã quen thuộc với việc sử dụng các ứng dụng mua bán online. Đồng thời, doanh số TMĐT bán lẻ dự kiến tăng trưởng 20–30% mỗi năm, chiếm 20% tổng mức bán lẻ hàng hóa quốc gia. Đây là con số rất lớn, phản ánh xu hướng dịch chuyển rõ rệt từ thương mại truyền thống sang thương mại số. Ngoài ra, các chỉ tiêu khác như 100% giao dịch có hóa đơn điện tử, 80% giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt, hay 60% doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động trên nền tảng TMĐT cho thấy sự kỳ vọng lớn vào chuyển đổi số toàn diện.

Đặc biệt, yếu tố “xanh và bền vững” được đưa vào như một trụ cột xuyên suốt. Các mục tiêu như giảm tỷ lệ bao bì nhựa xuống còn tối đa 45%, tăng tỷ lệ bao bì tái chế lên 50%, và 40% doanh nghiệp sử dụng năng lượng sạch trong logistics là minh chứng cho định hướng phát triển có trách nhiệm với môi trường. Chẳng hạn, một số công ty giao hàng như Ahamove, Giao Hàng Xanh tại TP.HCM đã tiên phong trong việc sử dụng xe máy điện và vật liệu đóng gói phân hủy sinh học, góp phần giảm phát thải khí nhà kính. Đây là xu hướng phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu hội nhập.

Ngoài ra, kế hoạch cũng đặc biệt chú trọng đến phát triển nguồn nhân lực – một trong những yếu tố then chốt bảo đảm tính bền vững của hệ sinh thái TMĐT. Mục tiêu đề ra là đến năm 2030, có 60% các cơ sở giáo dục đại học và dạy nghề đào tạo các ngành liên quan đến TMĐT, đồng thời có ít nhất 1 triệu lượt người được đào tạo kỹ năng ứng dụng TMĐT, bao gồm cán bộ nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Điều này đồng nghĩa với việc từ thành thị đến nông thôn, người dân sẽ có nhiều cơ hội tiếp cận kiến thức mới, giúp họ làm chủ công nghệ và vươn lên trong nền kinh tế số. Ví dụ, các chương trình đào tạo trực tuyến miễn phí về TMĐT được tổ chức bởi Bộ Công Thương đã giúp nhiều chủ hộ kinh doanh tại vùng sâu vùng xa học cách chụp ảnh sản phẩm, viết nội dung quảng cáo, và sử dụng các công cụ bán hàng online.

Cuối cùng, để hiện thực hóa toàn bộ các mục tiêu trên, kế hoạch xác định rõ sáu nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Bao gồm: hoàn thiện thể chế chính sách, phát triển hạ tầng số và logistics hiện đại, xây dựng các nền tảng quản lý và thị trường TMĐT bền vững, thúc đẩy liên kết vùng để tận dụng lợi thế địa phương, nâng cao năng lực cộng đồng doanh nghiệp và người dân, và mở rộng hợp tác quốc tế để tiếp cận công nghệ tiên tiến và tiêu chuẩn toàn cầu. Một minh chứng là việc Bộ Công Thương đang hợp tác với các tổ chức quốc tế để xây dựng các trung tâm logistics thông minh tại miền Trung – nơi có vị trí chiến lược kết nối Bắc – Nam – Tây Nguyên – quốc tế. Đây không chỉ là hạ tầng vật lý mà còn là nền tảng số giúp hàng hóa Việt Nam đi xa hơn trên bản đồ thế giới.

Tóm lại, Kế hoạch phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026–2030 là một chiến lược toàn diện, lấy con người làm trung tâm, công nghệ làm công cụ, và phát triển bền vững làm định hướng. Nếu được thực thi hiệu quả, đây sẽ là bước đột phá giúp Việt Nam khẳng định vị thế trong nền kinh tế số toàn cầu.

(Tác giả có tham khảo tài liệu của một số đồng nghiệp và trên mạng Internet.)

Lê Hoàng Thiên Tân