Để thống nhất và thuận tiện trong các giao dịch ngoại hối quốc tế. Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế ISO (International Standard Organization) đã quy định các code tiền tệ quốc tế có cấu trúc gồm 3 ký tự latin: 2 ký tự đầu phản ánh tên quốc gia, ký tự cuối cùng là tên đơn vị tiền tệ của quốc gia đó. (Ký hiệu tiền tệ của một số quốc gia được giới thiệu ở cuối chương).

Ví dụ:

- Tên đơn vị tiền tệ của Anh (bảng Anh) là: GBP

          + Hai ký tự đầu “GB” là viết tắt của Great Britain.        

          + Ký tự sau cùng “P” là viết tắt của pound.

     - Tên đơn vị tiền tệ của Mỹ (đô la Mỹ) là: USD

          + Hai ký tự đầu “US” là viết tắt của The United States. 

          + Ký tự sau cùng “D” là viết tắt của dollar.

     - Tên đơn vị tiền tệ của Anh (Việt Nam đồng) là: VND

          + Hai ký tự đầu “VN” là viết tắt của Việt Nam.    

          + Ký tự sau cùng “D” là viết tắt của đồng.

Trong quan hệ giao dịch với khách hàng, các ngân hàng luôn phân biệt giữa khách hàng mua và khác hàng bán ngoại tệ. Nếu khách hàng đến mua ngoại tệ thì ngân hàng bán theo tỷ giá bán, nếu khách hàng đến bán ngoại tệ thì ngân hàng mua theo tỷ giá mua. Tóm lại, tỷ giá bán là tỷ giá mà ngân hàng áp dụng khi bán ngoại tệ cho khách hàng. Tỷ giá mua là tỷ giá ngân hàng áp dụng khi mua ngoại tệ từ khách hàng. Do vậy, ngân hàng sẽ công bố đồng thời tỷ giá mua ngoại tệ (BID RATE) và tỷ giá bán ngoại tệ (ASK RATE).

Tỷ giá bán bao giờ cũng lớn hơn tỷ giá mua, chênh lệch này gọi là SPREAD, nhằm đảm bảo cho ngân hàng có thu nhập để trang trải chi phí giao dịch, bù đắp rủi ro ngoại tệ xuống giá và tìm kiếm lợi nhuận nhất định trong giao dịch kinh doanh ngoại tệ. Mức chênh lệch này thường khác nhau tùy theo từng loại ngoại tệ, giá trị của nó cao hay thấp tùy thuộc vào phạm vi giao dịch hẹp hay rộng và mức độ biến động giá trị của loại ngoại tệ đó trên thị trường. Mức chênh lệch này thường không cố định do tỷ giá luôn biến động theo quan hệ cung cầu trên thị trường, thông thường biến động với biên độ nhỏ trừ những trường hợp có những biến động mạnh về kinh tế, chính trị. Day’s spread thể hiện giá thấp nhất trong ngày và giá cao nhất trong ngày của một loại tiền tệ. Ví dụ: day’s spread của USD/CAD = 1,4126/23. Trong trường hợp này, 1,4126 là tỷ giá thấp nhất trong ngày còn 1,4223 là tỷ giá cao nhất trong ngày. Nếu ngân hàng mua bán đồng thời với số lượng như nhau thì ngân hàng sẽ thu được lợi nhuận mà không cần bỏ một đồng vốn nào. Nếu ngân hàng mở rộng spread thì lợi nhuận thu được sẽ lớn hơn trong mỗi giao dịch. Tuy nhiên, mở rộng spread không phải là việc làm tùy tiện vì nếu mở rộng spread thì sẽ không hấp dẫn khách hàng. Do đó, trong cạnh tranh, các ngân hàng thường có xu hướng thu hẹp spread nhằm tăng doanh số giao dịch hơn là mở rộng spread. Như vậy, một ngân hàng muốn tăng doanh số giao dịch thì một trong những yếu tố quyết định là thu hẹp spread và ngược lại.

* Có nhiều cách công bố tỷ giá, điển hình là 2 cách sau:

- Công bố hai tỷ giá tách rời nhau.

Vd: BID RATE: USD/CHF = 1,2312

      ASK RATE: USD/CHF = 1,2317

- Công bố rút gọn: Trong giao dịch mua bán ngoại hối qua ngân hàng, để đảm bảo tính nhanh gọn, các tỷ giá thường không được đọc đầy đủ, tránh những dữ liệu trùng lặp không cần thiết mà chỉ đọc những con số nào thường biến động, đó là những số cuối.

Vd: USD/CHF = 1,2312/1,2317 hoặc USD/CHF = 1,2312/17.

Với cách công bố như trên, đồng tiền đứng trước gọi là đồng tiền yết giá, có giá trị một đơn vị tiền tệ. Giá trị của đồng yết giá được biểu thị giá trị qua đồng tiền khác. Đồng tiền đứng sau là đồng tiền định giá, có giá trị một số đơn vị tiền tệ, nó thay đổi phụ thuộc vào thời giá của tiền yết giá. Đồng định giá là đồng tiền dùng làm phương tiện xác định giá trị đồng tiền yết giá.

Lưu ý: Khi tiếp cận với các nguồn tài liệu khác nhau thì cách viết tỷ giá cũng khác nhau, bao gồm hai cách viết. Ví dụ 1 USD = x VND thì có hai cách viết như sau:

Cách 1: USD/VND = x, nghĩa là đặt đồng tiền yết giá đứng trước, đồng tiền định giá đứng sau. Cách viết này được sử dụng tại các Ngân hàng thương mại trên toàn thế giới.

Cách 2: VND/USD = x, nghĩa là đặt đồng tiền định giá đứng trước, đồng tiền yết giá đứng sau. Cách viết này được sử dụng phổ biến trong kinh tế học, các tác phẩm có tính học thuật cao như các giáo trình đại học quốc tế và các bài nghiên cứu.

                                                                                            ThS. LÊ PHÚC MINH CHUYÊN