Qua các vụ gian lận điển hình tại Việt Nam thời gian qua, có thể rút ra một số phương thức thực hiện gian lận phổ biến:

Đối với doanh nghiệp nhà nước như các tổng công ty và các quỹ có sử dụng nguồn vốn ODA:gian lận thường tập trung ở mảng chi phí. Các công chức lợi dụng chức quyền, để tham ô tiền của nhà nước hay để sử dụng cho cá nhân nên gian lận thường thông qua hình thức khai khống chi phí hay hợp thức hoá các chứng từ giả mạo để đưa vào chi phí hợp lý hợp lệ.

Trong ngành xây dựng cơ bản:Gian lận tiến hành phổ biến thông qua các việc cố ý  không tuân thủ thiết kế ban đầu nhằm giảm bớt chi phí thi công; các bên thông đồng trong công tác khảo sát thiết kế - nghiệm thu công trình để phân chia khoản chênh lệch thu được.

Với các công ty cổ phần có niêm yết trên thị trường chứng khoán:Gian lậnthường xảy ra theo chiều hướng khai khống doanh thu và thu nhập, ghi giảm chi phí và công nợ nhằm khai khống lợi nhuận, làm đẹp tình hình kinh doanh của công ty và thu hút nhà đầu tư trong việc mua cổ phiếu; hay tăng giá cổ phiếu.

Các doanh nghiệp tư nhân hay công ty trách nhiệm hữu hạn:Gian lận thường xuất hiện trong việc khai báo thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp, khai khống chi phí và giấu doanh thu nhằm giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp. Gian lận còn được thực hiện qua việc thông đồng với đối tác nước ngoài lập hồ sơ xuất khẩu hàng giả mạo theo đường tiểu ngạch nhằm chiếm đoạt tiền hoàn thuế giá trị gia tăng của nhà nước.

Các công ty có vốn đầu tư nước ngoài:Gian lận thường là khai thiếu chi phí và công nợ hay chuyển chi phí - công nợ của thời kỳ này sang kỳ kế toán kế tiếp hoặc khai khống doanh thu để đạt được mục tiêu mà công ty mẹ đặt ra. Ngược lại, nếu công ty tập trung vào vấn đề giảm thiểu thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp thì khai khống chi phí, công nợ và ghi giảm doanh thu.

ThS. Mai Xuân Bình – Khoa QTKD