Để thực sự thúc đẩy tài chính xanh, các chuyên gia đề xuất mô hình hợp tác năm bên, bao gồm Nhà nước, ngân hàng, doanh nghiệp, giới khoa học và nông dân.

Một chi nhánh của Agribank. Ngành ngân hàng đang đi đầu trong việc khai thông dòng vốn xanh.

Việt Nam đang có những bước đi quyết liệt nhằm huy động nguồn vốn xanh như một trụ cột trong chiến lược phát triển kinh tế dài hạn, đặc biệt trong khu vực tư nhân và lĩnh vực nông nghiệp.

Một trong những chỉ đạo then chốt theo Nghị quyết 68 – nghị quyết được Đảng Cộng sản Việt Nam thông qua vào tháng 5 nhằm tái định vị khu vực kinh tế tư nhân như một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế – là việc Chính phủ đẩy mạnh cơ chế tín dụng xanh, khuyến khích các tổ chức tài chính giảm lãi suất và ưu tiên hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân cũng như lĩnh vực nông nghiệp chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bền vững.

Doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp gia đình và doanh nghiệp vừa, đóng vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi xanh của Việt Nam.

Khi đất nước hướng đến các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG), nhu cầu về nguồn vốn dài hạn để tài trợ cho các dự án kinh tế tuần hoàn và phát triển bền vững ngày càng cấp thiết.

Theo một báo cáo của PwC, gần một nửa nhà đầu tư sẵn sàng rút vốn khỏi các doanh nghiệp không đáp ứng cam kết ESG. Điều này cho thấy chuyển đổi xanh không còn là xu hướng tùy chọn, mà đã trở thành yếu tố then chốt quyết định sự sống còn và phát triển của doanh nghiệp.

Mặc dù việc áp dụng ESG tại Việt Nam còn khiêm tốn, ngày càng có nhiều doanh nghiệp tư nhân tích hợp yếu tố bền vững vào chiến lược kinh doanh cốt lõi.

Xu hướng này có thể thấy rõ ở các công ty niêm yết, doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp gia đình. Đáng chú ý, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam có khả năng đầu tư dài hạn vào các lĩnh vực thích ứng với biến đổi khí hậu cao gấp đôi so với các lĩnh vực khác, thể hiện tư duy đổi mới và tầm nhìn bền vững.

Theo ông Hoàng Việt Cường, Phó Tổng Giám đốc PwC Việt Nam, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam có thể tận dụng nhiều nguồn vốn khác nhau cho mục tiêu xanh, bao gồm: vốn chủ sở hữu và lợi nhuận giữ lại, các khoản vay ngân hàng trung và dài hạn, hợp tác chiến lược và liên doanh, trái phiếu doanh nghiệp, cho thuê tài chính và quỹ đầu tư tư nhân.

Quan hệ đối tác chiến lược

Quan hệ đối tác chiến lược và liên doanh – cả trong và ngoài nước – giúp mang lại vốn, công nghệ và chia sẻ rủi ro.

Trái phiếu doanh nghiệp phù hợp với các công ty lớn, quản trị tốt. Cho thuê tài chính là phương án linh hoạt để đầu tư vào thiết bị và công nghệ xanh mà không cần chi phí ban đầu lớn.

Các quỹ đầu tư tư nhân đang ngày càng quan tâm đến các dự án bền vững, với điều kiện doanh nghiệp đảm bảo tính minh bạch và tiêu chuẩn quản trị.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản – đặc biệt là khả năng tiếp cận thị trường vốn hạn chế và yêu cầu nâng cao minh bạch tài chính.

Để khai thông dòng vốn xanh quy mô lớn, doanh nghiệp cần tăng cường năng lực quản trị, áp dụng các nguyên tắc ESG và gắn kết chặt chẽ hơn với cơ chế hỗ trợ chính sách từ Nhà nước.

Các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp Việt Nam nên xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh chuyển đổi số, thiết lập các đối tác chiến lược để mở rộng năng lực và thị trường.

Doanh nghiệp cũng cần đầu tư vào hệ thống ra quyết định dựa trên dữ liệu, tích hợp ESG sâu vào mô hình kinh doanh và vận hành, đồng thời trao quyền cho thế hệ lãnh đạo kế thừa trong doanh nghiệp gia đình để thúc đẩy đổi mới và bền vững.

Một doanh nghiệp tư nhân tại Thanh Hóa. Doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các công ty gia đình và vừa, giữ vai trò then chốt trong chuyển đổi xanh của Việt Nam.

Trong khi đó, ngành nông nghiệp Việt Nam – hiện đang đối mặt với những thách thức khí hậu ngày càng lớn – đang trải qua một cuộc chuyển đổi sâu sắc. Việc chuyển đổi từ phương thức canh tác truyền thống sang mô hình bền vững, thân thiện với môi trường giờ đây là vấn đề sống còn và cạnh tranh.

Tín dụng xanh đã trở thành công cụ quan trọng thúc đẩy chuyển đổi này. Ngành ngân hàng, dẫn đầu bởi các tổ chức như Agribank, đang đi đầu trong việc khai thông dòng vốn xanh.

Agribank đã triển khai gói tín dụng ưu đãi trị giá 50.000 tỷ đồng (tương đương 1,9 tỷ USD) từ tháng 4, với lãi suất hấp dẫn chỉ 4,5% – thấp hơn mức thông thường.

Vẫn còn điểm nghẽn

Sáng kiến này ưu tiên cho nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp áp dụng đổi mới và thực hành thân thiện với môi trường. Cơ cấu khoản vay linh hoạt như thấu chi và giải ngân một lần giúp mở rộng khả năng tiếp cận.

Các ngân hàng khác như Nam A Bank, HDBank và Bắc Á Bank cũng đang tích cực triển khai tín dụng xanh như một chiến lược dài hạn. Nam A Bank, chẳng hạn, đang tài trợ cho canh tác lúa công nghệ cao, các dự án năng lượng tái tạo và hệ thống tưới tiêu tiết kiệm nước tại Đồng bằng sông Cửu Long – từng bước thay đổi cách canh tác nông nghiệp từ gốc rễ.

“Chúng tôi không chỉ cung cấp tài chính, mà còn xây dựng chuỗi giá trị trong các lĩnh vực như chè, thủy sản và cao su để tối đa hóa lợi tức đầu tư,” ông Đào Duy Nam – Phó Giám đốc Nam A Bank chia sẻ.

Trong khi đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã tích hợp tăng trưởng xanh vào chiến lược tín dụng từ năm 2015.

Năm 2023, NHNN đã ban hành kế hoạch hành động cho chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn còn lại của thập kỷ, thúc đẩy các tổ chức tài chính áp dụng tiêu chí ESG và tăng cường trách nhiệm giải trình qua báo cáo bền vững.

Tuy nhiên, vẫn còn điểm nghẽn. Nhiều ngân hàng chưa có công cụ tiêu chuẩn để đánh giá rủi ro môi trường – xã hội, và các khung pháp lý như danh mục xanh thống nhất vẫn chưa được ban hành. Khoảng trống pháp lý này, cùng với lo ngại về thời gian hoàn vốn dài của các dự án xanh, khiến ngân hàng vẫn dè dặt.

Do đó, NHNN đã phát hành “Sổ tay Hệ thống Quản lý Rủi ro Môi trường và Xã hội” để hỗ trợ ngân hàng đánh giá rủi ro ESG hiệu quả hơn, tiến gần hơn tới các tiêu chuẩn quốc tế.

Để thực sự thúc đẩy tài chính xanh, các chuyên gia đề xuất mô hình hợp tác 5 bên gồm Nhà nước, ngân hàng, doanh nghiệp, giới khoa học và nông dân.

Ông Trần Văn Dũng, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Đào tạo Kinh tế - Tài chính, cho rằng mô hình cho vay cần chuyển từ dựa trên tài sản thế chấp sang dựa trên kế hoạch sản xuất hoặc hợp đồng đầu ra.

Ông đề xuất thành lập Quỹ Hỗ trợ Nông nghiệp Bền vững để thúc đẩy các dự án áp dụng công nghệ xanh, cây trồng thích ứng khí hậu và kỹ thuật giảm phát thải.

Ngoài ra, mở rộng tiếp cận tín dụng vi mô, hợp tác với các tổ chức tài chính công nghệ (fintech) và tổ chức tài chính vi mô, có thể giúp các hộ nông dân nhỏ và hợp tác xã nâng cao năng lực. Bên cạnh đó, việc triển khai bảo hiểm nông nghiệp và cơ chế bảo lãnh tín dụng có thể giảm rủi ro và khuyến khích ngân hàng mạnh dạn cho vay hơn.

(Theo https://vietnamnews.vn/economy)

TS. Hà Thị Duy Linh

Khoa Marketing