Hiện tượng Hawthorn Effect và Lý thuyết Quản trị Tâm lý - Xã hội
Một số nghiên cứu tiên phong đã nỗ lực để khám phá cách tăng hiệu quả sản xuất bằng việc phát hiện ra mối quan hệ trong các động tác của con người trong công nghiệp và phát triển các kỹ năng thúc đẩy và các công cụ quản lý. Vào năm 1927, các nhà nghiên cứu đã tham gia vào việc xác định mức độ tối ưu của ánh sáng, nhiệt độ và độ ẩm (với ánh sáng được cân nhắc là quan trọng nhất) trong việc lắp ráp các cụm linh kiện tại Western Electric. Những nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng ánh sáng không có ảnh hưởng phù hợp đến sản xuất. Thực tế, sản xuất đôi khi còn tăng khi ánh sáng được giảm xuống mức bằng với ánh trăng thông thường. Phần quan trọng nhất của thí nghiệm bắt đầu khi hai nhà nghiên cứu từ Harvard, Elton Mayo và Fritz Roethlisberger đã đưa đến nghiên cứu những kết quả bất ngờ. Họ đã phát hiện ra rằng những người lao động không phản ứng với mức độ của ánh sáng nhưng thực tế rằng họ lại có phản ứng với sự quan sát bởi những người thí nghiệm.
Hiện tượng này được gọi là hiệu ứng ở Hawthorne khi các thí nghiệm được tiến hành tại nhà máy Western Electric Hawthorne. Đây là những tài liệu đầu tiên và bằng chứng được công bố rộng rãi về tác động tâm lý đến công việc, và nó đã dẫn đến nỗ lực nghiêm túc đầu tiên nhằm kiểm tra các yếu tố tâm lý và xã hội tại nơi làm việc. Các thí nghiệm khác đã được tiếp tục tiến hành trong 5 năm. Nhìn chung các nhà nghiên cứu đã rút ra kết luận từ những thí nghiệm của họ rằng động cơ kinh tế (chi trả) không phải là nguồn gốc duy nhất của năng suất và trong một số trường hợp, thậm chí không phải là quan trọng nhất. Thông qua những cuộc phỏng vấn và kết quả kiểm tra, các nhà nghiên cứu tập trung vào những ảnh hưởng của thái độ làm việc, giám sát, và nhóm đồng cấp và các lực lượng xã hội khác, tới năng suất.
Những phát hiện của họ đã đặt nền móng cho thuyết động lực hiện đại. Và những nghiên cứu về yếu tố con người trong công việc vẫn còn tiếp tục đế ngày nay như trong thực tiễn thông dụng như lựa chọn và đào tạo, thiết lập các điều kiện làm việc thuận lợi, tư vấn nhân sự và các hoạt động nhân sự khác. Những đóng góp của thí nghiệm này đã chuyển trọng tâm về động lực của con người từ kinh tế sang một cách tiếp cận nhiều mặt bao gồm cả các mặt tâm lý và xã hội.
ThS. Đặng Thanh Dũng – Khoa Marketing