Đầu cơ vào các công cụ phái sinh là tham gia vào một vị thế trong hợp đồng phái sinh nhằm hưởng lợi trên sự biến đổi về giá trị của tài sản cơ sở. Các công cụ phái sinh nhằm mục đích đầu cơ của NHTM chủ yếu là hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn:

-    Đầu cơ hợp đồng tương lai: NHTM có thể dùng hợp đồng tương lai lãi suất, tương lai chỉ số chứng khoán, tương lai tiền tệ để tiến hành hoạt động đầu cơ sinh lợi của mình. Trong đó tương lai lãi suất khá tương đồng với tương lai tiền tệ, đều dựa trên suy đoán của ngân hàng về độ tăng giảm lãi suất cũng như tỉ giá trong tương lai. Còn các giao dịch tương lai chỉ số chứng khoán lại dựa trên dự đoán về động thái thị trường chứng khoán nói chung nhằm thu lợi nhuận. Thông thường, giao dịch này được sử dụng khi NHTM không có tiền mặt mua chứng khoán ngay. Với mức tiền mặt eo hẹp, NHTM vẫn có thể đầu cơ vào sự biến động chỉ số chứng khoán nhằm thu lợi nhuận.

-    Đầu cơ quyền chọn mua: NHTM đóng vai trò là bên mua trong hợp đồng quyền chọn mua nếu dự đoán rằng giá của tài sản cơ sở sẽ tăng trong tương lai. Trong trường hợp này, NHTM với tư cách là bên mua trong hợp đồng quyền chọn mua sẽ được cho vay một khoản tiền để mua tài sản cơ sở. Khi hợp đồng đáo hạn, bên mua sẽ phải thanh toán các khoản lỗ ròng và hoàn trả lại số tiền ban đầu đã được cho vay (có thể kèm theo lãi). Khoản vay để bên mua tham gia vào hợp đồng quyền chọn tương tự như khoản vay để mua tài sản cơ sở theo cơ chế giao dịch đòn bẩy. Vì vậy, quyền chọn mua còn được gọi là công cụ đầu tư đòn bẩy. Hơn nữa, theo tính toán thì đầu tư vào quyền chọn mua mang lại tỷ suất lợi nhuận cao hơn khi giá tài sản cơ sở trên thị trường tăng và tổn thất ít hơn khi giá tài sản cơ sở trên thị trường giảm. Chính điều này đã khiến quyền chọn mua trở thành một công cụ đầu tư mạnh mẽ hơn cả bản thân tài sản cơ sở. Ngược lại, NHTM có thể đóng vai trò là bên bán trong hợp đồng quyền chọn khi dự đoán giá cả của tài sản cơ sở sẽ giảm trong tương lai. Khi đó, lãi của NHTM là khoản phí quyền chọn thu được từ khách hàng.

     Khác với hợp đồng tương lai, số lỗ và lãi của hợp đồng là rất lớn, không thể biết trước, nếu NHTM đầu cơ vào hợp đồng quyền chọn mua, thì có thể giới hạn được số lỗ tối đa của mình. Ngoài ra, NHTM có thể sử dụng kết hợp hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn với nhau cũng nhằm mục đích đầu cơ sinh lợi nhuận.

CH. Nguyễn Thị Thùy Trang – Khoa QTKD