Bài phát biểu của Ben S. Bernanke – Chủ tịch Quỹ dự trữ liên bang Mỹ tại  Hội nghị nghiên cứu Jacques Polak hàng năm lần thứ 14 , Washington, D.C vào tháng 11 năm 2013 về cuộc khủng hoảng năm 2007 của Mỹ.

Tôi rất hài lòng khi tham gia vào sự kiện này với sự ngưỡng mộ Stanley Fischer. Stan là giáo viên của tôi ở trường đại học, ông vừa là hình mẫu quan trọng  và là cố vấn thường xuyên của tôi. Một chuyên gia về khủng hoảng tài chính, Stan đã viết mãnh liệt về chủ đề này và cũng đã phục vụ trên con đường phía trước, có thể nói - đáng chú ý là, trong vai trò của mình như là phó giám đốc đầu tiên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế trong cuộc khủng hoảng thị trường mới nổi của những năm 1990. Stan cũng giúp chống lại lạm phát phi mã ở Israel trong những năm 1980 và, như  là thống đốc ngân hàng trung ương của quốc gia đó, khéo léo quản lý chính sách tiền tệ để giảm thiểu tác động của cuộc khủng hoảng gần đây lên nền kinh tế của Israel. Sau đó, khi giá nhà đất Israel tăng lên nhanh chóng, Stan đã trở thành một người ủng hộ và sớm áp dụng các chính sách vĩ mô để bảo vệ sự ổn định tài chính.

Stan thường xuyên tư vấn cho học sinh của mình để có một quan điểm lịch sử, đó là lời khuyên tốt nói chung, nhưng đặc biệt hữu ích cho sự hiểu biết cuộc khủng hoảng tài chính, mà nó đã xảy ra trong khoảng một thời gian rất dài. Thật vậy, như tôi đã lưu ý ở bất cứ đâu, tôi nghĩ rằng cuộc khủng hoảng toàn cầu gần đây được hiểu tốt nhất như là một cơn hoảng loạn tài chính cổ điển hoán đổi vào bối cảnh thể chế mới của hệ thống tài chính thế kỉ 21. Sự đánh giá cao về tương đồng giữa các sự kiện gần đây và sự kiện trong lịch sử có ảnh hưởng lớn đến tôi và nhiều đồng nghiệp trên toàn thế giới khi phản ứng với cuộc khủng hoảng.

Ngoài ra, kỷ niệm lần thứ năm của giai đoạn căng thẳng nhất trong cuộc khủng hoảng gần đây, năm nay cũng đánh dấu một trăm năm thành lập Quỹ dự trữ liên bang. Do đó, nó thích hợp để nhớ lại Cục Dự trữ Liên bang đã tự được tạo ra để đáp ứng với một cơn hoảng loạn tài chính nghiêm trọng năm 1907.  Cơn hoảng loạn này đã dẫn đến sự ra đời của Ủy ban Tiền tệ quốc gia năm 1911, được xem là một động lực lớn đối với Đạo luật Dự trữ Liên bang, được ký thành luật bởi Tổng thống Woodrow Wilson vào 23 tháng 12 năm 1913. Vì hoảng loạn năm 1907 phù hợp với nguyên mẫu của một cơn hoảng loạn tài chính cổ điển về nhiều mặt, nó đáng để thảo luận về tính tương đồng và khác biệt của nó với các cuộc khủng hoảng gần đây.

Giống như nhiều cơn hoảng loạn tài chính khác, cả cái gần đây nhất, hoảng loạn năm 1907 đã diễn ra trong khi nền kinh tế bị suy yếu; theo Cục nghiên cứu kinh tế quốc gia, suy thoái kinh tế đã bắt đầu vào tháng 4 năm 1907. Ngoài ra, đặc điểm của những cơn hoảng loạn trước khi có dự trữ liên bang là thị trường tiền tệ được thắt chặt khi cơn hoảng loạn xảy ra vào tháng 10, phản ánh nhu cầu mạnh mẽ theo mùa cho tín dụng liên quan đến việc khai thác và vận chuyển các loại cây trồng. Kích hoạt ngay lập tức cơn hoảng loạn là nỗ lực thất bại của một nhóm các nhà đầu cơ để gom cổ phiếu của Công ty United Copper.  Những thủ phạm chính của chương trình thất bại, F. Augustus Heinze và CF Morse , đã có kết nối rộng rãi với một số tổ chức tài chính hàng đầu tại New York . Khi tin tức về sự đầu cơ thất bại bị bung ra, người gửi tiền lo ngại về sức khỏe của các tổ chức đó dẫn đến một chuỗi tháo chạy khỏi các ngân hàng , trong đó có ngân hàng do Heinze là chủ tịch . Để cố gắng khôi phục lòng tin, trung tâm thanh toán New York, tổ chức riêng của các ngân hàng, xem xét sổ sách của các ngân hàng chịu áp lực, tuyên bố chúng có khả năng chi trả, và cung cấp hỗ trợ có điều kiện - một trong những điều kiện là Heinze và hội đồng quản trị của ông phải từ chức. Các bước này đã thành công lớn trong việc ngăn chặn những đợt tháo chạy khỏi các ngân hàng ở New York.

Nhưng ngay cả khi các ngân hàng ổn định, mối quan tâm tăng cường về sức khỏe tài chính của một số tổ chức gọi là các công ty đáng tin cậy - tổ chức tài chính đã được quy định ít nặng nề hơn so với các ngân hàng quốc gia và những tổ chức không phải là thành viên của Trung tâm thanh toán. Khi các đợt rút tiền của các công ty đáng tin cậy trở nên tồi tệ hơn, các công ty cần tiền mặt để đáp ứng nhu cầu rút tiền. Trong trường hợp không có một ngân hàng trung ương, những tổ chức tài chính hàng đầu của New York, đứng đầu là JP Morgan, được coi là nhà cung cấp thanh khoản. Tuy nhiên, Morgan và các đồng nghiệp đã quyết định họ không có đủ thông tin để đánh giá khả năng thanh toán của các tổ chức bị ảnh hưởng, vì vậy họ từ chối cho vay. Bị choáng ngợp bởi một đợt rút tiền, Công ty Knickerbocker thất bại vào ngày 22 tháng 10, làm xói mòn niềm tin của công chúng vào các công ty đáng tin cậy còn lại.

Để đáp ứng nhu cầu của người gửi tiền về tiền mặt, các công ty đáng tin cậy bắt đầu bán hoặc thanh lý tài sản, bao gồm cả các khoản vay được thực hiện để tài trợ mua cổ phiếu. Các đợt bán nhiều cổ phiếu và các tài sản khác, trong những gì ngày nay chúng ta gọi là bán tháo, dồn lại tạo nên đợt giảm mạnh trên thị trường chứng khoán và sự gián đoạn trên diện rộng tại các thị trường tài chính khác. Sự quan tâm ngày càng tăng, Morgan và các nhà tài trợ khác (bao gồm thống đốc tương lai của Dự trữ Liên bang Ngân hàng New York, Benjamin Strong) dẫn đầu một phản ứng phối hợp bao gồm việc cung cấp thanh khoản thông qua Trung tâm thanh toán và việc áp dụng các giới hạn tạm thời về việc rút tiền gửi tiền, bao gồm việc rút tiền bởi ngân hàng đại lý của đất nước. Những nỗ lực cuối cùng đã xoa dịu cơn hoảng loạn. Tuy nhiên sau đó, hệ thống tài chính Mỹ đã bị gián đoạn nghiêm trọng, và nền kinh tế bị co lại trong suốt giữa năm 1908. ( còn tiếp)

CH. Lê Nguyễn Ngọc Quyên – Khoa QTKD

Nguồn: http://federalreserve.gov/newsevents/speech/bernanke20131108a.htm