CƠ CẤU LẠI NỢ
Một trong những mối lo lớn nhất lúc này là “quả bom hẹn giờ” mang tên trái phiếu doanh nghiệp, cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng của hệ thống ngân hàng. Với một lượng đáng kể trái phiếu doanh nghiệp đến hạn trong thời gian còn lại của năm nay, các ngân hàng nên làm gì nếu tổ chức phát hành không trả gốc và lãi đúng hạn?
Ngày 22/4, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã tổ chức cuộc họp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), Bộ Tài chính và Bộ Tư pháp về việc ban hành ngay hai thông tư quan trọng: một về hướng dẫn cơ cấu lại, gia hạn nợ và giữ nợ. giữ nguyên phân loại và sửa đổi một số điều của Thông tư 16/2021/TT-NHNN quy định về giao dịch trái phiếu doanh nghiệp của ngân hàng trong nước, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Ngày 23/4, một ngày sau cuộc họp, hai thông tư này đã được Thống đốc NHNN ký ban hành và có hiệu lực từ ngày 24/4. Việc NHNN đáp ứng ngay yêu cầu của Thủ tướng là minh chứng cho sự cần thiết và cấp bách của những giải pháp đưa ra trong hai thông tư này nhằm tháo gỡ những khó khăn mà cộng đồng doanh nghiệp đang phải vật lộn.
Khi nền kinh tế có dấu hiệu chững lại, các doanh nghiệp đã phải thu hẹp quy mô hoạt động do dòng tiền kém, thậm chí có nguy cơ phá sản. Khả năng trả nợ của họ càng không chắc chắn. Do đó, nguy cơ họ bị vỡ nợ là rất cao. Số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, có 60.200 doanh nghiệp rút khỏi thị trường trong 3 tháng đầu năm, tăng 17,4% so với cùng kỳ năm ngoái, tương đương 42% tổng số doanh nghiệp phá sản trong năm 2022, trong đó là 143.200.
Tình cảnh khốn khó của nhiều doanh nghiệp hiện nay đã được nói đến nhiều. Cuộc chiến chống dịch Covid-19 kéo dài hơn 2 năm gần như đã vắt kiệt mọi nguồn lực của hầu hết các doanh nghiệp. Họ gặp rắc rối với chuỗi cung ứng bị đứt gãy, thể hiện rõ qua tình trạng thiếu nguyên liệu đầu vào triền miên và giá cả tăng vọt. Ít đơn hàng xuất khẩu hơn, chi phí tài chính tăng cao và khủng hoảng lực lượng lao động cũng khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn. Vì lý do này, việc ban hành các chính sách hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp thông qua cơ cấu lại nợ chẳng hạn là cấp bách hơn bao giờ hết.
Đây là lần thứ hai trong vòng 3 năm, NHNN cho phép các ngân hàng cơ cấu lại thời gian trả nợ và giữ nguyên phân loại nợ đối với một số khách hàng vay lên đến 12 tháng thông qua việc ban hành Thông tư 02/2023/TT-NHNN. Trước đó, chính sách tái cơ cấu nợ được áp dụng trong thời điểm cao điểm của đại dịch và kết thúc vào cuối tháng 6/2022, giúp các ngân hàng và khách hàng doanh nghiệp tạm thời vượt qua khó khăn.
NHNN cũng công bố Thông tư 03/2023/TT-NHNN nhằm nâng cao thanh khoản, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong tình hình hiện nay, theo chủ trương của Chính phủ và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Với thông tư này, các tổ chức tín dụng có thể ngay lập tức mua lại trái phiếu chưa niêm yết hoặc chưa đăng ký trên UPCoM.
Sau khi Nghị định 08/2023/NĐ-CP được ban hành vào tháng 3 nhằm tạo hành lang pháp lý để cơ cấu lại nợ cho tổ chức phát hành trái phiếu, hai thông tư trên được kỳ vọng sẽ hỗ trợ doanh nghiệp và cả hệ thống ngân hàng.
Cách tiếp cận chính sách mới
Nguy cơ nợ xấu tăng cao không chỉ đến từ các doanh nghiệp thu hẹp hoạt động mà còn từ khách hàng cá nhân. Dư nợ cho vay tiêu dùng tại các ngân hàng và công ty tài chính tăng trưởng mạnh. Lãi suất cao đã chồng chất áp lực rất lớn đối với những người đi vay cá nhân.
Vì vậy, Thông tư 02/2023 mở rộng danh sách đối tượng phải cơ cấu lại nợ. Những khách hàng cá nhân đang gặp khó khăn trong việc trả nợ vay tiêu dùng cũng được hưởng lợi từ thông tư này.
Ngày 23/4, Chính phủ ban hành Nghị quyết 59 về giải pháp tháo gỡ khó khăn cho khách hàng cho vay tiêu dùng và cho vay cá nhân khác trên cơ sở khuyến nghị của NHNN. Cụ thể, Chính phủ đề nghị NHNN xem xét, sớm đưa thông tư có hiệu lực, có giải pháp hữu hiệu để nhóm đối tượng này vay vốn minh bạch, đúng pháp luật.
Ngoài ra, một trong những mối lo lớn nhất lúc này là “quả bom hẹn giờ” mang tên trái phiếu doanh nghiệp cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng của hệ thống ngân hàng. Mặc dù các doanh nghiệp đã đẩy mạnh việc mua lại trái phiếu phát hành trước hạn, nhưng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đến hạn thanh toán trong thời gian còn lại của năm nay là đáng kể. Các ngân hàng nên làm gì nếu các tổ chức phát hành trái phiếu này không trả gốc và lãi đúng hạn?
Dựa trên thông tin có sẵn, VIS Rating ước tính tỷ lệ nợ xấu từ trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành đã tăng lên gần 10% vào tháng 3 năm 2023 từ mức 1,2% vào cuối tháng 9 năm 2022. Công ty cũng dự đoán rằng khoảng 113 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp sẽ đạt đáo hạn từ quý II đến quý IV năm 2023 và có nguy cơ không đáp ứng được nghĩa vụ thanh toán. Trong khi đó, theo số liệu từ Bộ Tài chính, trong quý I/2023, có 69 tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp chậm trả gốc và lãi với tổng số tiền khoảng 19,2 nghìn tỷ đồng. Trong số này, 23 tổ chức phát hành có kế hoạch đàm phán với trái chủ hơn 9,6 nghìn tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp, tương đương 50% khối lượng có thanh toán chậm.
Một khi các khách hàng doanh nghiệp đã vay tiền ngân hàng và đã bán trái phiếu cho chính tổ chức tín dụng đó hoặc chào bán cho các nhà đầu tư khác mà không trả được gốc và lãi trái phiếu doanh nghiệp khi đáo hạn, thì đó là dấu hiệu cho thấy các doanh nghiệp này đang gặp khó khăn về tiền mặt. dòng chảy và khả năng thanh toán. Trong trường hợp đó, các khoản vay mà họ thu xếp tại ngân hàng có nguy cơ trở thành nợ xấu, khiến người cho vay không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thay đổi cách phân loại nợ khi thực hiện đánh giá định lượng/định lượng.
Vì vậy, việc sớm đưa ra một số quy định cho phép các ngân hàng cơ cấu lại nợ và giữ nguyên phân loại nợ đối với những khách hàng đang gặp khó khăn và mua lại những trái phiếu doanh nghiệp đã bán trước đây sẽ giúp ngăn chặn tình trạng các khoản nợ trở thành nợ xấu tại các ngân hàng. Ngoài ra, việc mua lại trái phiếu sẽ giúp các ngân hàng đảm bảo vị thế tốt hơn và đặt các trái chủ cá nhân chịu thêm áp lực trong các cuộc đàm phán về tái cấu trúc nợ và lựa chọn thanh toán nợ cho các tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp dưới dạng các tài sản khác.
Thông tư 03/2023/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước đình chỉ hiệu lực thi hành Khoản 11 Điều 4 Thông tư 16/2021 về việc ngân hàng thương mại mua, bán trái phiếu doanh nghiệp có hiệu lực đến hết năm 2023.
Theo quy định áp dụng từ năm 2021, các ngân hàng chỉ được mua trái phiếu doanh nghiệp chưa niêm yết sau 12 tháng kể từ ngày bán và chỉ được mua lại số trái phiếu đã bán trước đó. NHNN đã tạm dừng quy định này, nghĩa là các ngân hàng hiện có thể mua lại trái phiếu chưa niêm yết hoặc chưa đăng ký trên UPCoM ngay lập tức, với điều kiện người mua trái phiếu đã thanh toán đầy đủ khi hợp đồng được ký kết. Cùng với đó, tổ chức phát hành trái phiếu phải được xếp hạng ở mức cao nhất dựa trên hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của ngân hàng.
Thông tư 02/2023/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước quy định ngân hàng trong nước, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên phân loại nợ để hỗ trợ khách hàng doanh nghiệp gặp khó khăn và khách hàng cá nhân khó trả nợ vay tiêu dùng. Thông tư này có hiệu lực thi hành đến hết ngày 30 tháng 6 năm 2024. Các khoản nợ bị áp dụng biện pháp này bao gồm các khoản cho vay và cho thuê tài chính. Thời hạn thanh toán mới sẽ được xác định bởi các ngân hàng nhưng không quá 12 tháng kể từ ngày đến hạn ban đầu. Sau tái cơ cấu, các ngân hàng sẽ phải trích lập dự phòng rủi ro theo một lộ trình nhất định. Dự phòng bổ sung cho các khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ sẽ được thực hiện theo hai giai đoạn: ít nhất 50% vào ngày 31 tháng 12 năm 2023 và 100% vào cuối năm 2024.
Theo The SaiGonTimes
ThS. VÕ THỊ THANH THƯƠNG